Nunthe ngigua chunxinxin ni ixin inchin xema, inchin yua, kin ko tjao. Kai tibe'o inchin chrin, aro je'a nanao ko thii chrin ngain kunithjao marzo a octubre. Ko chrin dania inchin yoo renkia (200) a na'o renkia (500) mm jinda ko sua thi sua.
Nunthe Tlacoyalco chunxin na ixin dinchue xro di'in fósil. Ko ni thingaria kuleko kain ncha'on dikao na kue na nga'a jna, kai jii naa tsaaga thi dithja na kuchikajua ko concha dikjan xro. Ko ndachro ni nu'e ji'i ixin ndachaon bekaxin ngui nunthe ji'i, mexinxin xro tununxin te'i tengo ngain jna te'i ko jitununxin xro ixin thinga sajithi jinche.
Kai te jna yeye ngain rajna Tlacoyalco, inchin jna Kutsanche (Tepoxtla) ko jna ji'i jiexin jna inchin yoo no ko naa renkia ko noo kan (2980) msnm, jna thjao yasu'e (Cantil) kunixin yoo no ko jni renkia (2800) msnm, jna nthakixe (Mogote) kunixin yoo no nii renkia (2300) msnm. Ko xraa anto jii nchise ko nchegi'in na vertisol y litosol ko thjin je'o 10cm, ngata'a thjao. Nunthe'e rajna icha nchegunda na ixin tunchjianta'a nchia, thu'a na thenga na ko icha na nchengariata'a na kuxigue na.
Ko ixin xru'in jinda be'e, mexinxin chujni binchechjian na thue bagikia nda chrin. Nda ji'i gunde'e na tsjé nano ixin xru'in nda pozo bechunda na.
Kai nu ngande'e rajna, datho naa canal ncheregaxin na jngi'i na ko nda ji'i thixin ngain presa nchegi'in na Valsequillo; aro nda ji'i ye'a nda ko dithja'a nda nchexin na xra ngain jngi'in na. Ko ngain ncha'on te'i ujii nda pozo di'i na. Rajna Tlacoyalco jixi'in ngain naa area di'in reserva de Biosfera Ndachjian-Cuicatlán, ko je'o nunthe yaa jii tsjé nthaxenithjao ko ikainxion ntha, mexinxin ncherenthe na ntha nguii nunthe Sasenthjua ko anto daku'en na kain ntha te'i: Xi nchiixin Rajna Sasenthjua kuetu'an ixin nguiixin nuthe ji'i bithu'e inchin reserva Biosfera ngain nano 1998.
Kain thi jii ko duan
Kai jii ngain rajna San Marcos: kantha, nthamimi, nthaxenithjao, kasako, tunthuudo, nthaxrujin, kachro najni, nthaxenua, nthaxenxan, nthaxechjian; nthanchitsje xra, nthaxra'o, nthanchitsje jatse, nthaka, nthatsja ko icha ntha.
Kai jii kuxiigo di'in: kundanixra, kunthujin, kuliichi, kunchiixin, kuchikajua, kunchee, kulantha, kutsaxe ko icha ba. Ko kuxiigo te'i, te ngaga'a jna ko ngataon jngi. Ko kuxiigo icha xraguen na mee kutsantha, kunchee ko kuthuchje lenchi. ko kainxio ba tateditjaan ba.
